JAAR ZONNEVELD INGENIEURS 40
JAAR ZONNEVELD INGENIEURS 40
2
Elke constructie is anders. Elk project is uniek. Elke uitvoering is bijzonder. Niet in woorden te vatten. Het ontwerp van de architect, de details van de constructie, de keuze van materialen en de wijze van uitvoering. In dit boek nemen we u mee in dit proces en laten we u zien hoe specialistische kennis van complexe constructies resulteert in prachtige gebouwen en bijzondere oplossingen. Het is niet voor niets dat we dit boek in 2022 presenteren. Veertig jaar geleden, in 1982, werd door ingenieur Jaap Zonneveld de basis gelegd voor ons bureau. Hij wist met zijn technische kennis en kunde de eerste mooie projecten binnen te halen en gaf ons bureau in de jaren tachtig grote naamsbekendheid. Onder leiding van ing. Jan van der Windt en ir. Frans van der Linde is deze lijn doorgezet en zijn we uitgegroeid tot een gerenommeerd ingenieursbureau voor bijzondere projecten. De laatste jaren is er volop ingezet op verdere digitalisering en het ontwikkelen van 3D software op het gebied van dynamica en seismische analyses. Door al deze ontwikkelingen zijn we op het gebied van complexe analyses van hoofddraagconstructies toonaangevend in Nederland. Elk project in dit boek is speciaal . We werkten in de afgelopen veertig jaar aan grote en kleine projecten, meer dan eens met complexe constructieve details. Elk project vertelt iets van de passie voor ons vak. Samen vertellen de veertig projecten in dit boek het verhaal van veertig jaar Zonneveld ingenieurs. En daarom willen we onze dank uitspreken voor alle medewerkers van ons bureau, voor hun specialistische inbreng bij de vele projecten en hun bijdrage in de ontwikkeling die we hebben doorgemaakt. Mede dankzij hun betrokkenheid en inzet kunnen we u nu met trots dit boek presenteren. Martin Durian en Harm Hoorn Rotterdam, 23 november 2022 VOORWOORD 3 Zonneveld ingenieurs
4
INLEIDING Bij de samenstelling van dit boek zijn projecten gekozen die kenmerkend zijn voor Zonneveld ingenieurs. Het zijn heel diverse projecten die allemaal hun eigen verhaal hebben. Bijvoorbeeld projecten met gebouwen die aardbevingsbestendig zijn ontworpen. Sommige door een effectief stabiliteitssysteem, andere door het gebruik van base isolation in een eenvoudig betoncasco. Voor andere projecten, zoals de getoonde winkelcentra en herontwikkelingsprojecten, geldt dat met name de uitvoering cruciaal is voor wat betreft het constructief ontwerp. In de afgelopen veertig jaar heeft Zonneveld ingenieurs ook veel ervaring opgedaan met het constructief ontwerpen van kantoorgebouwen. In dit boek is te zien hoe elk kantoorgebouw zich kenmerkt door een unieke architectuur. Een architectuur die alleen mogelijk is doordat er met kennis en kunde een passende constructie voor het gebouw, de fundering en de bouwput is ontworpen en berekend. In dit boek zijn ook meerdere hoogbouwprojecten opgenomen. Gebouwen die tot de verbeelding spreken door de hoogte en de uitstraling. Gebouwen ook die uitdagend zijn op het gebied van stabiliteit en dynamica. De interactie met de ondergrond en de fundering is steeds weer een complexe opgave. Ook de bouwmethode en de bouwtijd hebben een directe relatie met het ontwerp van de constructie van deze projecten. Bijzondere projecten zijn onlosmakelijk verbonden met ons bureau. De foto op de cover laat dit prachtig zien. Aan de rechterkant de eerste drie torens aan de Boompjes, gerealiseerd in de jaren tachtig, aan de linkerkant de Zalmhaven en in het midden van de foto het nieuwe Intell hotel , op de plek waar vroeger het beroemde IMAX theater stond. Allemaal unieke projecten die in de afgelopen veertig jaar zijn gerealiseerd door Zonneveld ingenieurs. 5 Zonneveld ingenieurs
6
Stadshuis Nieuwegein 9 Kantorencomplex Wilhelminahof en Wilhelminatoren Rotterdam 15 Winkelcentrum Woensel Eindhoven 21 Cruquius Amsterdam 27 Forum Rotterdam 33 Museum Centro Pecci Prato Italie 39 Woontorens Boompjes Rotterdam 45 Solaris Eclips Amsterdam 49 European Patent Office Rijswijk 55 Enecokantoor Rotterdam 61 Merckt Groningen 65 Zalmhaventoren Rotterdam 69 Metrostation Ganzenhoef Amsterdam 75 Walterboscomplex Apeldoorn 79 B-Tower Rotterdam 85 Delta Expo Neeltje Jans 89 Newport Nesselande Rotterdam 93 Olympic Main Press Center Athens, Greece 97 Ministeries van VenJ en BZK Den Haag 101 Marine Simulator Center Rotterdam 107 Le Carrefour Leiden 111 Versterking Historisch Centrum Appingedam 117 Verenigde Bloemenveilingen Aalsmeer Aalsmeer 121 Maastoren Rotterdam 125 Herontwikkeling Postkantoor Neude Utrecht 131 Oostelijke Handelskade Amsterdam 137 100Hoog Rotterdam 141 Pino Blanc Groningen 145 Beursplein Rotterdam 149 Oval Tower Amsterdam 155 Alexandrium Rotterdam 161 Woontoren Westhavenkade Vlaardingen 167 TivoliVredenburg Utrecht 171 Weenahuis en Weenatoren Rotterdam 177 Maanplein Den Haag 183 Nike European Headquarters Hilversum 187 Stadskantoor Utrecht 191 Coopvaert Rotterdam 199 Suikersilo’s CSM Halfweg 203 PGGM Zeist 209 INHOUD 7 Zonneveld ingenieurs
Project Stadshuis Locatie Nieuwegein Opdrachtgever Gemeente Nieuwegein Architect(en) 3XNielsen A/S Åarhus, Denemarken Hoogte 37 m¹ Aantal verdiepingen 7 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 25.000 m² Bouwperiode 2009 - 2011 8
STADSHUIS NIEUWEGEIN 9 Zonneveld ingenieurs
Het Stadshuis Nieuwegein is het gemeentehuis in het nieuwe centrum van Nieuwegein. Het gebouw bevat de raadszaal, trouwzaal, baliefuncties en kantoren. Het gebouw is ingepast in het nieuwe stadscentrum, waarbij het aansluit op het naastgelegen winkelcentrum en de parkeergarages. In het gebouw zijn ook een bibliotheek en commerciële ruimtes opgenomen en het gebouw is voorzien van een éénlaagse parkeerkelder. In het ontwerp van het gebouw staat transparantie centraal. Dit komt onder meer tot uiting door de glazen wanden die ruimtes van elkaar scheiden en de spiraalvormige trap vanwaar alle hoeken van het gebouw kunnen worden overzien. STADSHU I S NI EUWEGE IN 10
Het Stadshuis heeft zes verdiepingen en is ontworpen in de vorm van een trapezium, met een maximale lengte en breedte van circa 64 meter. De voorgevel is deels terugliggend, zodat een overdekte ingang ontstaat naar het binnenplein in het gebouw. Dit binnenplein, dat onderdeel is van het stedenbouwkundig circuit, loopt dwars door het gebouw. Aan de ene kant van het plein bevinden zich winkels en aan de andere kant de grote zaal van het multiculturele centrum. At r ium Het binnenplein is een groot atrium dat wordt gevormd door vides in alle verdiepingsvloeren. De vides zijn niet recht boven elkaar gelegen maar draaien met de klok mee rondom een enorme spiraalvormige stalen trap. De vloeren zijn opgebouwd uit breedplaatvloeren op verzwaarde stroken. Door de richting van deze stroken haaks op de vide te plaatsen kan met overstekken de verschuiving van de vide worden opgenomen. 11 Zonneveld ingenieurs
STADSHU I S NI EUWEGE IN Kernstabi l i te i t De stabiliteit van het gebouw wordt verzorgd door vier kernen. De horizontale belastingen worden verdeeld over deze kernen, afhankelijk van stijfheid en positie. De kernen zijn vanuit het atrium bijzonder goed zichtbaar door hun opvallende ronde vorm. In de kernen zijn liften, schachten, trappen en toiletgroepen ondergebracht. Er waren geen gebouwdilataties noodzakelijk. De centrale trap is in staal uitgevoerd. Deze trap is 3,5 meter breed en wordt ter plaatse van de bordessen opgelegd op twee uitkragende liggers. De uitkraging bedraagt meer dan 5 meter. Overhangend bouwdeel Door de verdraaiing in de plattegronden ontstaat in de zuidoosthoek van het gebouw een overhangend bouwdeel . Voor deze uitkragende hoek is een hoofddraagconstructie in staal ontworpen. Deze staalconstructie bestaat uit vakwerken in verscheidene hoogten. Gl azen panelen Het Stadshuis is voorzien van een dubbele gevel . De binnengevel bestaat uit beton en glas en daaromheen is als een schil een buitengevel van glazen panelen gerealiseerd. Door deze gevel komt veel daglicht het gebouw binnen, wat de transparante functie van het ontwerp versterkt. Vervormingen Tijdens de bouw is er intensief overleg geweest ten aanzien van de vervormingen van de bouwdelen. Met name met de gevelleverancier is continu bekeken of de gevel de vervormingen kon opnemen. Parkeergarage De parkeergarage ligt op een hellend vlak dat verschillende ondergrondse functies in het gebied koppelt. De parkeergarage is aangesloten op de parkeergarage van het winkelcentrum. Het geheel is gebouwd in een open bouwput met lichte bemaling. 12
13 Zonneveld ingenieurs
Project Kantorencomplex Wilhelminahof en Wilhelminatoren Locatie Rotterdam Opdrachtgever Bouwfonds Vastgoedontwikkeling CV, Hoevelaken en Burginvest Properties, Den Dolder Architect(en) HOK International Ltd, London; Kraaijvanger Architects, Rotterdam; Dam & Partners Architecten, Amsterdam Wilhelminahof Wilhelminatoren Hoogte 90 m¹ 90 m¹ Parkeergarage 1.300 parkeerplaatsen Aantal verdiepingen 14 19 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 141.000 m² 16.200 m² Bouwperiode 1997 - 2000 (gefaseerd) 1996 - 1997 14
KANTORENCOMPLEX WILHELMINAHOF EN WILHELMINATOREN ROTTERDAM 15 Zonneveld ingenieurs
Op de voormalige haventerreinen aan de zuidoever van de Nieuwe Maas is vanaf de jaren ’90 van de vorige eeuw gewerkt aan een nieuwe wijk: Kop van Zuid. Deze wijk zorgt voor de verbinding tussen het noordelijke en zuidelijke deel van Rotterdam. Het plan Wilhelminahof vormt de eerste fase van de ontwikkeling van kantoren in deze wijk en omvat een aantal kantoren zoals het Centraal Belasting Gebouw, rechtbankkantoren, het paleis van Justitie en ondergrondse en bovengrondse parkeergarages. Een aantal jaren na de oplevering van het kantorencomplex is ook gestart met de bouw van de Wilhelminatoren. K ANTORENCOMPLEX WI LHELMINAHOF EN WI LHELMINATOREN ROT TERDAM 16
Het omvangrijke project is complex vanwege de aanwezige metrobuis en de gelijktijdige bouw van het metrostation. Er zijn in dit plan verschillende onderdelen die hun invloed op de zetting van de metrobuis hebben. Naast de gebouwen direct naast en boven de metrobuis levert de Wilhelminatoren, met een hoogte van 90 meter, een belangrijke bijdrage aan de zetting van de metrobuis, onder meer omdat de toren excentrisch staat en daarom een rotatie van de buis veroorzaakt. Om dit effect te beperken is een ontlastkelder met een diepte van 8 meter onder de toren geplaatst. Schi jngevel Het oorspronkelijke plan voor het kantorencomplex was zo ontworpen dat de direct naast de metrobuis gelegen bouwdelen geen koppeling hadden. Er was alleen een schijngevel toegepast. Vanwege de behoefte aan meer vierkante meters vloeroppervlakte is besloten om toch drie verdiepingen boven de metrobuis te realiseren. Hiermee ontstond een overkluizingsconstructie op hoogte. Kl ass ieke opbouw De Wilhelminatoren bestaat uit twee delen. De zogenaamde ‘lamp’ (het voorste gedeelte van de toren) en het vierkante deel erachter. De stabiliteit van het gebouw wordt ontleend aan een gedeelte van de gevels van dit achterste deel , bestaande uit geprefabriceerde sandwichelementen, met een binnen- en buitenspouwblad van beton. Voor de gevel is gebruik gemaakt van verschillende betonkleuren en sculpturen. Deze benadrukken de klassieke opbouw van het vierkante deel van de toren. Overklui z ingsconst ruct ie Door in het casco de belasting iets meer naar buiten te verplaatsen kon de afstand van de fundering tussen het gebouw en de metrobuis beperkt blijven. De draagstructuur van de kantoren bestaat uit dragende prefab elementen en kanaalplaatvloeren. De overkluizing bestaat uit een in het werk gestorte wand van drie verdiepingen hoog. Door deze op een stalen balk te plaatsen ontstond een fundering voor de te maken wand en konden de trekkrachten deels door de stalen ligger worden opgenomen. Tijdens de bouw was hiervoor tijdelijke ondersteuning nodig. Deze ondersteuning bestond uit schuin geplaatste kolommen, zodat de zetting van de metrobuis minimaal zou zijn. 17 Zonneveld ingenieurs
K ANTORENCOMPLEX WI LHELMINAHOF EN WI LHELMINATOREN ROT TERDAM Stabi l i te i t Tijdens het ontwerpproces werd duidelijk dat, om de stabiliteit te verzekeren, de gevel van het vierkante deel van de Wilhelminatoren moest worden gebruikt. Waar normaal gesproken de stabiliteit van het gebouw door de kern (liftschachten, leidingkokers, trappenhuizen) wordt verzorgd, zou dat bij de Wilhelminatoren moeilijk zijn vanwege de grote perforaties van de kern. Het materiaal voor de gevels van het achterste deel van de toren (prefab sandwichelementen) bood vanwege de afmetingen van de betonnen delen een goede mogelijkheid voor stabiliteitsvoorziening. De vloeren zouden dan de optredende horizontale krachten overdragen op die gevel . Naast de gebruikelijke verticale koppeling met doken is het mogelijk om optredende schuifkrachten in een betonnen prefab gevel op te vangen door de elementen extra te koppelen. Door de prefab elementen in halfsteens verband te plaatsen was het niet nodig om voor de horizontale koppeling, lasplaten te gebruiken. 1 4 5 6 6 7 9 2 3 8 1 Paleis van Justitie 2 Rechtbankkantoren 3 Centraal belastinggebouw 4 Pleintoren 5 Galleria 6 Ingang metrostation 7 Overkluizing 8 Metrobuis 9 Parkeergarage 1 4 5 6 6 7 9 2 3 8 1 Paleis van Justitie 2 Rechtbankkantoren 3 Centraal belastinggebouw 4 Pleintoren 5 Galleria 6 Ingang metrostation 7 Overkluizing 8 Metrobuis 9 Parkeergarage 18
19 Zonneveld ingenieurs
Project Winkelcentrum Woensel Locatie Eindhoven Opdrachtgever ING Real Estate b.v. , Den Haag Architect(en) Engelman Architecten, Roermond Hoogte 99 m¹ Aantal verdiepingen 33 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 13.000 m² Bouwperiode 2001 - 2003 20
WINKELCENTRUM WOENSEL EINDHOVEN 21 Zonneveld ingenieurs
WINKELCENTRUM WOENSEL E INDHOVEN 22
Winkelcentrum Woensel XL in Eindhoven dateert uit de jaren zeventig. Het centrum is tussen 2001 en 2003 gerenoveerd en uitgebreid met nieuwe winkels en drie woonblokken, waaronder een woontoren van 33 verdiepingen (Porthos). Een deel van het winkelcentrum is gesloopt om plaats te maken voor de drie appartementengebouwen. In totaal is er 4.000m² gesloopt en 17.000m² nieuw gebouwd. Woontoren Por thos De woontoren is geplaatst op een in het werk gestorte onderbouw van een eenlaagse kelder en een plintgebouw van twee verdiepingen. De fundering bestaat uit een 1,75 meter dikke betonplaat op palen. Voor de bouw van de woontoren is vanaf de tweede verdieping een uniek prefab systeem gebruikt. De gehele draag- en gevelconstructie bestaat uit grote prefab elementen, die op de krappe bouwplaats zijn samengesteld tot één gebouw. Zowel de wanden (en gevels) als de vloeren zijn als elementen aangevoerd. In het werk zijn deze elementen gemonteerd en waar nodig aan elkaar vast gemaakt. Hiervoor zijn speciaal ontwikkelde koppelingen in de elementen opgenomen. Door tussen de prefab elementen beton te storten ontstond een gewenst samenhangend geheel . Spar ingen In de prefab vloerelementen zijn de diverse installatieonderdelen al in de fabriek gemonteerd. Om het installatiewerk onderling te koppelen zijn de nodige sparingen in de prefab elementen gemaakt. Uiteindelijk zijn deze sparingen gevuld met beton en konden deze aanstortingen gebruikt worden om de gewenste samenhang tussen de prefab elementen te maken. 23 Zonneveld ingenieurs
Staal const ruct ies en l i chte daken De andere woonblokken zijn opgebouwd uit in het werk gestorte betonwanden en breedplaatvloeren. De eenlaagse winkels zijn met staalconstructies en lichte daken uitgevoerd. Voor de bestaande winkels is een hogere en transparante luifel gerealiseerd. De achtergevels van de winkels zijn voorzien van coating en reclameframes waardoor een uniforme uitstraling is ontstaan. Prefab systeem Het project had een hoog bouwtempo omdat de gemetselde gevel eveneens aan de prefab betonelementen is toegevoegd. De manier van bouwen, met een prefab systeem, was ten tijde van dit project relatief nieuw. Daarom zijn de gevelelementen op verschillende aspecten, met name ook op waterdichtheid, getest. Parkeergarage Rondom woontoren Porthos is een parkeergarage gebouwd. Hiervoor is een bouwput van stalen damwanden gemaakt. De parkeergarage is voorzien van een op palen gefundeerde betonvloer. WINKELCENTRUM WOENSEL E INDHOVEN Awards • Betonprijs 2007, categorie Uitvoering 24
25 Zonneveld ingenieurs
Project Cruquius Locatie Amsterdam Opdrachtgever Amvest Vastgoed b.v. , Amsterdam Architect(en) Geurst & Schulze Architecten b.v. , Den Haag en Rietveld Architects LLP, New York Hoogte 21 m¹ Aantal verdiepingen 6 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 12.900 m² Bouwperiode 2016 - 2017 26
CRUQUIUS AMSTERDAM 27 Zonneveld ingenieurs
Aan de Entrepothaven, op het stadseiland Cruquius in Amsterdam, is een bijzonder project gerealiseerd. Het betreft project Cruquius, bestaande uit kavel 1.1. en kavel 1.2. Het project omvat de bouw van twee parkeergarages, vier woongebouwen en één kantoorgebouw. CRUQU I US AMSTERDAM 28
Kavel 1.2 bestaat uit één L-vormig woongebouw, één I-vormig woongebouw en een kantoorgebouw. Het geheel is een combinatie van 44 huur- en 43 koopappartementen met daaronder 82 parkeerplaatsen in een ondergrondse parkeergarage. Ook zijn er op de begane grond bedrijfsruimten van ca. 125 m². Grote gl asgevel s Het kantoor van Amvest op het stadseiland Cruquius is een bijzondere staalconstructie die deels boven het water is gesitueerd. Het gebouw is opvallend qua vorm en verschijning. Door de grote glasgevels en open vorm is het een heel transparant gebouw. Door een dubbele glasgevel toe te passen is rekening gehouden met het klimaat in het gebouw. Integraal ontwerp Het ontwerp van het kantoorgebouw is ook bouwkundig gezien bijzonder. De hoofddraagconstructie is onderdeel van het bouwkundig ontwerp, waardoor het een volledig integraal ontwerp is met een unieke uitstraling. Constructie en architectuur zijn in dit ontwerp één geheel , een zeldzaam gegeven in deze tijd. De diverse aansluitingen in de staalconstructie zijn allemaal zichtwerk. De architect heeft de ‘aansluitknopen’ esthetisch ontworpen en Zonneveld ingenieurs heeft hier rekenkundig een oplossing voor bedacht. Architect en hoofdconstructeur hebben nauw samengewerkt om alle details zo te maken dat het geheel er ontspannen en logisch uitziet. 29 Zonneveld ingenieurs
CRUQU I US AMSTERDAM 30
Op maat gemaakt Het gebouw is als een maatpak. Elk detail en elke voorziening is speciaal ontworpen en gemaakt voor dit specifieke gebouw. Het ontwerp van de hoofddraagconstructie van het gebouw wordt gekenmerkt door slimme, inventieve oplossingen. Om bijvoorbeeld de bedrijfscommunicatie te verbeteren, bevinden alle kantoren zich op dezelfde verdieping, terwijl de conferentiezalen zich op de mezzanine bevinden en hierdoor gemakkelijk openbaar toegankelijk zijn. Als symbool van een groene omgeving beschikt het kantoorgebouw over een aantal structurele ‘bomen’ waarvan de stammen en takken dienen als kolommen om het dak te ondersteunen. Ondertussen hangen de onderste verdiepingen aan de bovenkant van het gebouw, een technisch hoogstandje. 31 Zonneveld ingenieurs
Project Forum Locatie Rotterdam Opdrachtgever Multi Vastgoed, Amsterdam Architect(en) O.M.A. Off ice for Metropolitan Architecture, Rotterdam en WDJ Architecten, Rotterdam Hoogte 66 m¹ Aantal verdiepingen 13 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 60.000 m² Bouwperiode 2017 - 2020 32
FORUM ROTTERDAM 33 Zonneveld ingenieurs
Het project Forum Rotterdam betreft de herontwikkeling en renovatie van het monumentale ABN-AMRO gebouw aan de Coolsingel, het voormalige Jungerhans pand, enkele winkels aan de Lijnbaan en de gedeeltelijke sloop en nieuwbouw van de voormalige kantoortoren van de ABN-AMRO. FORUM ROT TERDAM 34
Het monumentale ABNAMRO gebouw uit 1949 is geheel verbouwd, en is nu voornamelijk kantoorruimte. Tevens bevat het de entrees van de kantoren en de woningen en een grote winkel van boekhandel Donner met een oppervlakte van 3.700m². Donner heeft daarmee weer de grootste boekwinkel van Nederland, met twee entrees; een eigen entree aan het Binnenwegplein en een gedeelde entree aan de Coolsingel . Aan de achterzijde van het pand is er een spectaculaire glazen overkapping gerealiseerd, waardoor er een prachtig atrium is ontstaan. Een ander spectaculair glazen publiekstrekker, is het kunstwerk van glaskunstenaar Andries Copier. Dat hing sinds 1949 in het ABN-AMRO gebouw maar is na de verbouwing na 70 jaar zichtbaar voor het grote publiek. 35 Zonneveld ingenieurs
Nieuwe winkel s Achter het monumentale bankgebouw, direct aan de Lijnbaan en op de Van Oldenbarneveltplaats zijn nieuwe winkels gerealiseerd. Deze winkels hebben twee entrees gekregen; de ene aan het Binnenwegplein via het voormalig Jungerhans pand. Dit pand is volledig gedemonteerd en weer in de oorspronkelijke stijl teruggebouwd. De andere entree bevindt zich aan de Koopgootzijde. Gl azen façades Om het project een eenduidige uitstraling te geven hebben de bestaande winkels aan de Lijnbaan grote glazen façades gekregen. Ook zijn de winkels aan de achterzijde dieper gemaakt door de toevoeging op de Van Oldenbarnevelthof. Logi st iek Tussen de Lijnbaan en het monumentale ABNAMRO gebouw zijn winkels gerealiseerd met daaronder een expeditie kelder. Deze kelder wordt ontsloten via een dubbele vrachtwagenlift aan de Van Oldenbarneveltplaats. Door een lift toe te passen is optimaal gebruik gemaakt van de zeer beperkte expeditie ruimte. Ronde balkons De bestaande kantoortoren is volledig gestript. Het betonskelet is opgehoogd met twee verdiepingen. Aan de gevels zijn rondom half ronde balkons toegevoegd. De kantoortoren heeft daardoor een ware gedaantewisseling ondergaan en is nu een wooncomplex met 103 appartementen. De draagconstructie van de nieuwe winkels is een betonconstructie met lokaal een staalconstructie. Ten behoeve van de uitbreiding zijn nieuwe palen geboord. Op niveau -1 zijn de diverse bestaande gebouwconstructies aangesloten op de nieuwbouw. FORUM ROT TERDAM 36
37 Zonneveld ingenieurs
Project Museum Centro Pecci Locatie Prato Italie Architect(en) Nio architecten, Rotterdam Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 10.000 m² Bouwperiode 2015 - 2016 38
MUSEUM CENTRO PECCI PRATO ITALIE 39 Zonneveld ingenieurs
MUSEUM CENTRO PECC I PRATO I TAL I E 40
Centro Pecci, het Museum for Contemporary Art in Prato (Italie) is in de jaren tachtig ontworpen door architect Italo Gamberini. Hij ontwierp rechthoekige zalen met schuine glasdaken. In de beginjaren van deze eeuw werden plannen ontwikkeld voor uitbreiding van het museum. In 2016 was het eindelijk zover en werd het nieuwe Centro Pecci geopend. De uitbreiding, van de hand van architect Maurice Nio (Rotterdam), staat in schril contrast met de bestaande bouw en maakt het museum een verrassend en uniek vormgegeven kunstwerk. In de constructie zijn ‘eccentric bracings’ toegepast, die de energie die bij een aardbeving optreedt, kunnen opnemen. De kenmerkende antenne op het gebouw is eveneens onderdeel van de hoofddraagconstructie. Die antenne is een baken naar de omgeving en is al van ver – ook vanuit Florence – zichtbaar. De wens van het museum was om meer expositieruimte te krijgen en een betere routing voor de bezoekers te creëren. Het nieuwe gebouw omhelst als het ware het bestaande gebouw en zorgt voor een verdubbeling van de expositieruimte. De nieuwbouw is op een aantal plaatsen verbonden met het oude gebouw om daardoor de routing logisch en gevarieerd te maken. Omdat Prato in een aardbevingsregio ligt, is de hoofddraagconstructie berekend op plaatselijk optredende aardbevingskrachten. Om het gebouw zo licht mogelijk te maken is in het ontwerp uitgegaan van een staalconstructie met staalplaatbetonvloeren op de eerste verdieping. Daarnaast bestaat het dak uit stalen spanten met houten gordingen en houten beplating. De massa van het gebouw is hiermee gereduceerd, waardoor ook de responskrachten bij een aardbeving minder zullen zijn. 41 Zonneveld ingenieurs
MUSEUM CENTRO PECC I PRATO I TAL I E 42
Goudkleur ig Voor het materiaal voor de nieuwbouw is tevens een bijzondere keuze gemaakt. De buitenschil is gemaakt van goudkleurig gecoate aluminium platen, die prachtig bij het Toscaanse zonlicht passen. Naast dat de plattegrond rond is, is ook de gevel bollend waardoor de impact op de ruimte van de naastgelegen beeldentuin minimaal is gebleven. Bui tentheater De hoofdingang van het gebouw is duidelijk zichtbaar gemaakt. Vanaf de ingang kun je door de oudbouw heen het buitentheater zien. 43 Zonneveld ingenieurs
Project Woontorens Boompjes Locatie Rotterdam Opdrachtgever ABP Heerlen Architect(en) Klunder Architecten, Rotterdam Hoogte 72 m¹ Aantal verdiepingen 23 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 43.000 m² Bouwperiode 1985 - 1987 44
WOONTORENS BOOMPJES ROTTERDAM 45 Zonneveld ingenieurs
WOONTORENS BOOMPJ ES ROT TERDAM Langs de noordelijke Maasoever, aan de Boompjes, zijn in de jaren tachtig drie beeldbepalende woontorens gerealiseerd. De woontorens staan op een onderbouw van kantoren en winkels. Onder het gebouw is een parkeergarage gerealiseerd. De woontorens hebben een hoogte van 70 meter en zijn een zeer herkenbaar onderdeel van de skyline van Rotterdam. 46
De woontorens zijn geplaatst op een kelder. Deze kelder is aan de noordzijde een halve laag verdiept maar aan de zuidzijde één laag verdiept. De straat aan de noordzijde van het complex ligt namelijk 3 meter hoger dan de straat aan de achterzijde van het complex. Betonnen casco In het ontwerp is veel aandacht besteed aan het dynamische gedrag en de mogelijke trillingshinder voor bewoners. Het ontwerp is hierop aangepast en bestond uit een betonnen casco wat eenvoudig gebouwd kon worden met een speciaal ontwikkelde tunnelkist. De woningscheidende wanden en vloeren zijn daarom in monoliet beton uitgevoerd. De stabiliteit kon hiermee voldoende gerealiseerd worden. Ook de trillingsfrequentie is naar een voor de bewoners comfortabel niveau gebracht. Beton met wi t marmer Voor de gevels van de torens zijn prefab elementen ontwikkeld. De afwerking bestaat uit beton met een toeslag van wit marmer. Hiervoor is samengewerkt met leverancier Loveld, die deze elementen speciaal voor dit project heeft ontwikkeld. Ti jdel i jke bouwput De Boompjes is onderdeel van een dijklichaam. Daarom is tijdens de bouw van onder meer de tijdelijke bouwput veel samengewerkt met gemeentewerken Rotterdam. Met name aan de zijde van de Boompjes was het gebruik van groutankers noodzakelijk. I coni sche torens In de Rotterdamse skyline is een heel herkenbaar beeld ontstaan met de drie woontorens. De torens zijn voorzien van een neonverlichting in rood, geel en blauw en dit maakt het geheel een niet te missen iconisch beeld aan de Nieuwe Maas. 47 Zonneveld ingenieurs
Project Solaris Eclips Locatie Amsterdam Opdrachtgever Palazzo Alfa b.v. , Leusden Architect(en) IDEA b.v. , Amsterdam Hoogte 12 m¹ Aantal verdiepingen 4 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 4.700 m² Bouwperiode 2000 - 2001 48
SOLARIS ECLIPS AMSTERDAM 49 Zonneveld ingenieurs
SOL AR I S ECL I PS AMSTERDAM 50
Het kantoorgebouw Solaris Eclips kenmerkt zich door een eigentijdse architectuur. De hoofddraagconstructie bestaat uit een combinatie van glazen bouwstenen en staal. Beide materiaalsoorten worden zowel constructief als bouwfysisch op unieke wijze toegepast. Solaris Eclips staat op 21 ronde glazen kolommen met een doorsnede van 1,2 meter, op een stramien van 7,2 meter. De glazen kolommen van het kantoorgebouw hebben eenzelfde doorsnede als de betonnen kolommen van het naastgelegen viaduct voor het spoortracé Schiphol – Amsterdam, waardoor een duidelijke visuele relatie ontstaat. Gl assteen De stalen draagconstructie en de glassteen gevelelementen zijn prefab geleverd op de bouwplaats. De glassteen gevelelementen zijn opgebouwd uit in elkaar gelaste stalen strippen met hoeklijnen en in de voegen voorzien van wapening. Sl anke kolommen Op de verdiepingen is de constructie nauwelijks zichtbaar, doordat de kolommen zijn verwerkt achter de raamstijlen en de liggers in de vloeren. Door een zuiver ‘scharnier’ te creëren, konden de kolommen zeer slank worden uitgevoerd als stijlen achter de gevel en doordat ze geplaatst zijn over een dubbele verdiepingshoogte verliep de montage vlot. 51 Zonneveld ingenieurs
SOL AR I S ECL I PS AMSTERDAM 52
Bi j zonder deta i l De glazen kolommen op de begane grond bestaan uit 16 verticale, stalen strippen van slechts 10 x 60 mm, met een invulling van heldere glasstenen. Deze kolommen dragen drie kantoorverdiepingen met een totale maximale belasting van 300 ton per kolom. De belasting wordt opgenomen door de samenwerking van het staal met de glazen bouwstenen. Het staal neemt de volledige drukkracht op en de glasstenen steunen de stalen strippen tegen uitknikken. Tijdens de detaillering is onder andere gelet op verschillende uitzettingscoëfficiënten van glas en staal . Daarom zijn de stalen strippen voorzien van glijfolie. Hoekl i jn De stalen liggers tussen de kolommen zijn los aangebracht aan zogenaamde ‘pennen’. Deze liggers worden door stempels gedragen, waarna de kanaalplaten aangebracht konden worden en de druklaag is gestort. Ter ondersteuning van de gevel is een hoeklijn aan de stalen kolommen bevestigd. Deze hoeklijn functioneerde eveneens als randkist. Het buitenblad is opgebouwd uit stalen strippen, opgevuld met glazen bouwstenen en glaspuien. Deze zijn als 3,6 meter lange elementen aangevoerd en bevestigd op bovengenoemde hoeklijn. Stabi l i te i tsverbanden De stabiliteit van het gebouw wordt verzorgd door drie stalen kernen. Eén hoofdkern en twee kernen ter plaatse van de twee noodtrappenhuizen. De stalen kernen zijn voorzien van stabiliteitsverbanden, bestaande uit DETAN staven. 53 Zonneveld ingenieurs
Project European Patent Off ice Locatie Rijswijk Opdrachtgever European Patent Off ice - Rijswijk Architect(en) Ateliers Jean Nouvel , Parijs; Dam & Partners Architecten, Amsterdam Hoogte 107 m¹ Aantal verdiepingen 27 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 80.000 m² Bouwperiode 2014 - 2018 54
EUROPEAN PATENT OFFICE RIJSWIJK 55 Zonneveld ingenieurs
Langs de A4 bij Rijswijk is, als vervanging van het verouderde gebouw, het nieuwe hypermoderne, slanke stalen kantoor voor het European Patent Office verrezen. In overleg met de bouwpartners zijn voor de draagstructuur verschillende opties onderzocht. Een constructie van staal was het logische gevolg vanuit de eisen van opdrachtgever en architectuur. EUROPE AN PATENT OFF I CE R I J SWI J K 56
Het nieuwe gebouw moest worden gebouwd terwijl het oude complex nog in gebruik was. De fasering die hierdoor noodzakelijk was, heeft invloed gehad op het ontwerp. Voordat het hoofdgebouw gebouwd kon worden, moest een ondergronds energiecentrum met leidingtunnels worden gebouwd. Pas daarna konden de eerste opstallen worden gesloopt om ruimte te maken voor de bouw van de hoogbouw. Stalen skelet Door de opdrachtgever waren hoge eisen gesteld aan overlastbeperking voor de werknemers, waarvan de bestaande kantoren op slechts 15 meter van de nieuwbouw afstonden. Uit een combinatie van eisen met betrekking tot trillings- en geluidsarm bouwen, een beperkte bouwlocatie en een hoge bouwsnelheid is uiteindelijk gekozen voor een volledig stalen skelet met holle staalbetonvloeren (Slimline). Stabi l i te i t Vanaf de keldervloer is de staalconstructie opgebouwd met HD-kolommen (hart op hart; 9 en 12 meter). De stabiliteit in dwarsrichting wordt verzorgd door zes vakwerken. Beide centraal gelegen kernen (verticale stijgpunten) hebben twee vakwerken en op beide uiteinden van het gebouw staan twee windbokken. Tussen de gevelbalken overspannen Slimline-vloeren met een elementbreedte van 3 meter, samengesteld uit IPE 450- profielen (h.o.h. 1 meter) en een betonnen onderplaat met een dikte van 80 mm. Nadat het gebouw wind- en waterdicht was gemaakt, is de topvloer, een stalen profielplaat met een cementdekvloer, aangebracht. 57 Zonneveld ingenieurs
EUROPE AN PATENT OFF I CE R I J SWI J K Grote overspanning De eisen met betrekking tot bouwsnelheid hebben geleid tot de keuze voor liggers en vloeren met een relatief grote overspanning. De kolommen zijn gemonteerd in secties van vier verdiepingen hoog en gestaffeld geplaatst. Zodoende is per bouwlaag maar een kwart van de kolommen gemonteerd. L i cht gebouw Omdat het een relatief licht gebouw betreft, was het noodzakelijk om zo veel mogelijk verticale belasting op de windbokken te mobiliseren. Door een vorkconstructie toe te voegen kon de belasting uit de hoekkolom worden gebruikt om trek op het stabiliteitssysteem te voorkomen. Montage Bij de montage van een volledig geprefabriceerd skelet komen bepaalde aspecten op tafel waarover bij een betonnen gebouw nauwelijks hoeft te worden nagedacht. Zo wordt bij een betonnen gebouw elke vloer op hoogte afgestort of worden horizontale voegen benut om toleranties op te nemen. Bij een stalen gebouw dat droog wordt gemonteerd, is dat niet mogelijk. Dit zou geen probleem zijn als de spanningen in de kolommen overal gelijk zijn. Ter plekke van de stabiliteitsspanten zijn de spanningen echter aanmerkelijk lager dan in de naastgelegen kolommen. Dit leidt tot een verschil van verkorting tussen deze kolommen die kon oplopen tot 60 mm op dakniveau. Ter compensatie zijn een aantal kolommen enkele millimeters korter uitgevoerd. Ter plaatse van de vorkconstructie was dit niet mogelijk en zijn vijzels toegepast. Awards • Best Tall Office Building (2019) 58
59 Zonneveld ingenieurs
Project GEB Gebouw Locatie Rotterdam Opdrachtgever Stichting Pensioenfonds Hoogovens, IJmuiden i .s.m. Stichting Pensioenfonds van Vervoer- en Havenbedrijven, Rotterdam Architect(en) Klunder Architecten, Rotterdam Hoogte 64 m¹ Aantal verdiepingen 17 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 17.000 m² Bouwperiode 1989 - 1991 60
ENECOKANTOOR ROTTERDAM 61 Zonneveld ingenieurs
ENECOK ANTOOR ROT TERDAM Eind jaren 80 van de vorige eeuw is op de hoek van de Rochussenstraat en de ’s Gravendijkwal het GEB gebouw gebouwd voor het toenmalige gemeentelijk energiebedrijf. Dit is later opgegaan in Eneco. Inmiddels is het gebouw in gebruik van de Hogeschool Rotterdam. Voor de fundering van het gebouw moest een overkluizing worden gerealiseerd. Het ENECO-kantoor is een L-vormig gebouw. De constructie bestaat uit traditioneel in het werk gestorte vloeren en kolommen. De hoogte van het gebouw is gelimiteerd tot zeventien bouwlagen, omdat hogere 62
funderingsdruk op korte afstand van de bestaande metrotunnel tot ontoelaatbare zettingen zou kunnen leiden. De lange vleugel langs de Rochussenstraat bestaat uit kantoren en bedrijfsruimten op de begane grond, waarboven drie parkeerlagen aan en langs de metrotunnel zijn gebouwd. Ook hier was, onder invloed van het gebouw, een geringe zetting van de tunnel te verwachten. Uit metingen is gebleken dat de berekende toelaatbare zettingen niet worden overschreden. Const ruct ie over de met rotunnel Het kantoor moest door middel van een overkluizing op voldoende afstand van de bestaande metrobuis worden gefundeerd. In nauwe samenwerking met Fugro zijn hiervoor de juiste randvoorwaarden geformuleerd. Zonneveld ingenieurs heeft de totale draagstructuur ontworpen. Voor de overkluizing bestond deze uit een voorgespannen betonplaat met een dikte van 2,6 meter. 63 Zonneveld ingenieurs
Project Merckt Locatie Groningen Opdrachtgever MWPO, Groningen i .s.m. Plegt-Vos, Assen Architect(en) Powerhouse Company, Rotterdam Hoogte 19 m¹ Aantal verdiepingen 6 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 3.500 m² Bouwperiode 2018 - 2020 64
MERCKT GRONINGEN 65 Zonneveld ingenieurs
MERCK T GRONINGEN 66
Merckt is een bijzonder gebouw, midden in de stad Groningen, aan de Grote Markt. De naam refereert aan de oude naam van de Grote Markt: “Breede Merckt”. In de kelder, op de begane grond en op de eerste verdieping van het gebouw bevinden zich horecagelegenheden. Daarboven zijn 18 appartementen en een rooftopbar gesitueerd. Kortom, een multifunctioneel gebouw, waarin wonen, leven en genieten samenkomen. Aardbevingsbestendig De hoofddraagconstructie van Merckt is ontworpen in samenwerking met Dijkhuis ingenieurs. Hierbij geldt dat Zonneveld ingenieurs de dynamische aspecten van de gebouwconstructie heeft ontworpen en gedetailleerd. De hoofddraagconstructie van Merckt is van beton. In verband met de aardbevingen in Groningen is onderzoek gedaan naar de gevolgen hiervan voor de hoofddraagconstructie van het gebouw. De krachten als gevolg van aardbevingsbelastingen zijn dusdanig groot, dat deze niet zijn op te nemen door de constructie. Ook zorgt de asymmetrische plattegrond ervoor dat er sprake is van grote torsieeffecten. Daarnaast zijn de begane grond en de kelder bestemd voor horeca. Dit zijn relatief hoge verdiepingen met weinig ruimte voor constructie, terwijl daar de seismische krachten juist groot zijn. Akoest i sche ontkoppel ing Om het ontwerp van Merckt toch aardbevingsbestendig te maken en het te laten voldoen aan de NPR 9998 is tussen de verdiepingen waarin de horeca zich bevindt en de daarboven gelegen appartementen base isolation toegepast. Dit zorgt ervoor dat de grote krachten die ontstaan als gevolg van horizontale en verticale bewegingen sterk worden gereduceerd. De locatie van de base isolation onder de appartementen biedt een uitgelezen mogelijkheid om ook een akoestische ontkoppeling te maken tussen horeca en de appartementen. Hiervoor is een uniek concept uitgedacht met double curved sliders en rubber blokken. De double curved sliders zorgen ervoor dat de seismische belasting op de constructie wordt gereduceerd en de rubberen blokken voorkomen dat het geluid vanuit de horeca hoorbaar is in de appartementen. Awards • NEPROM-prijs 2021 - als onderdeel van Grote Markt Oostzijde 67 Zonneveld ingenieurs
Project Zalmhaventoren Locatie Rotterdam Opdrachtgever AM Vastgoed, Amsterdam Architect(en) Dam & Partners Architecten, Amsterdam en KAAN Architecten, Rotterdam Hoogte 215 m¹ Aantal verdiepingen 61 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 110.000 m² Bouwperiode 2018 - 2022 68
ZALMHAVENTOREN ROTTERDAM 69 Zonneveld ingenieurs
Z ALMHAVENTOREN ROT TERDAM 70
Het project Zalmhaven omvat een plintgebouw en een drietal woontorens. De hoogste toren (Zalmhaven I) is 215 meter en telt 57 verdiepingen. Onder in de toren bevinden zich een ruime entree en bergingen. De twee lagere torens (Zalmhaven II en III) zijn 70 meter hoog. Het plintgebouw is voor commerciële ruimtes en parkeren gereserveerd. Het plintgebouw is opgebouwd uit prefab elementen. De parkeergarage bestaat uit prefab betonbalken in combinatie met kanaalplaatvloeren voorzien van een druklaag. De bovenste laag is voorzien van TT-platen en kanaalplaatvloeren. Op deze verdieping bevindt zich een daktuin. Ter plaatse van de torens en de grondgebonden woningen is de constructie in het werk gestort. Voor Zalmhaven II en III is het gebruik van een tunnelkist mogelijk gemaakt. Voor Zalmhaven I is een bouwmethode gekozen die minder afhankelijk is van weersinvloeden. Hoogste woontoren De draagconstructie van Zalmhaven I bestaat uit betonnen wanden en vloeren. Op entreeniveau is de toren zo open mogelijk uitgevoerd. Een deel van de woningscheidende wanden is hier vervangen door betonnen kolommen. De bergingen bevinden zich boven de entreehal . Omdat daar de gevel gesloten kon blijven, is het mogelijk geworden een wandligger van 6 meter hoog te maken om de belasting uit de toren te spreiden over de kolommen met een grotere afstand in de onderbouw. Omdat de hele toren in het werk gestort is, was het mogelijk alle onderdelen te mobiliseren voor de stabiliteit. Aangezien ook de gevel een bijdrage kon leveren, zijn er geen aanvullende stabiliteitsvoorzieningen toegepast. 71 Zonneveld ingenieurs
Z ALMHAVENTOREN ROT TERDAM 72
De kern, waarin trappen en liften zijn opgenomen, kon zodoende buiten het stabiliteitssysteem blijven. De wanden van de kern zijn in prefabbeton uitgevoerd. Staal const ruct ie en hi j sloods De top van de toren is vanaf de 53ste verdieping ontworpen als een staalconstructie in combinatie met staalplaatbetonvloeren. Hiermee wordt zoveel mogelijk flexibiliteit gecreëerd voor de indeling van de penthouses, een restaurant en een uitzichtplatform. De erboven gelegen installatieruimte en de mast zijn eveneens in staal ontworpen. Zet t ingen Een toren van deze hoogte zal bij een gebruikelijke fundering enorme zettingen tot gevolg hebben. Daarnaast zal , door de in Rotterdam aanwezige diepe slappe laag in de grond, de zetting ook voor de omgeving van de toren gevolgen hebben. Om dit te beperken is ervoor gekozen om een fundering tot onder de slappe laag te maken. Dat betekent dat de funderingspalen 89 meter lang zijn geworden. De zettingsverschillen konden daarmee beperkt blijven tot zo’n 40 mm. In het ontwerp is hiermee rekening gehouden door de noodzakelijke voorzieningen toe te passen. De toren is gebouwd met toepassing van een zogenaamde hijsloods. Door een loods op de gebouwde verdieping te plaatsen is een geconditioneerde ruimte gecreëerd waardoor men minder afhankelijk was van weersinvloeden. Door deze loods verplaatsbaar uit te voeren kon de gehele toren hiermee gebouwd worden. Verticaal transport vond plaats langs een zijde van de toren waar de loods iets overhing. Met de in het dak van de loods opgenomen kraan werden de noodzakelijke materialen en materieel naar het gewenste niveau gehesen. 73 Zonneveld ingenieurs
Project Metrostation Ganzenhoef Locatie Amsterdam Opdrachtgever Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam Architect(en) Zwarts en Jansma architecten, Amsterdam Bouwperiode 2003 74
METROSTATION GANZENHOEF AMSTERDAM 75 Zonneveld ingenieurs
De metrostations van de Oostlijn in Amsterdam dateren uit de jaren zeventig. In het begin van deze eeuw waren de stations dringend toe aan renovatie, de Oostlijn voldeed niet meer aan de eisen van die tijd ten aanzien van sociale veiligheid en vandalisme. De revitalisatie van metrostation Ganzenhoef vormde een pilotproject in de renovatie van meerdere metrostations: de ‘MetroMorfose’. De Oostlijn in Amsterdam heeft een aantal ondergrondse maar ook een aantal bovengrondse stations. Station Ganzenhoef is zo’n bovengronds station. Het oorspronkelijke station is gesitueerd tussen de betonnen liggers en kolommen die de metrolijn dragen. Het geheel is destijds van beton gemaakt en er was sprake van een dichte en onoverzichtelijke situatie. Het was de wens van het vervoersbedrijf om het station te verbeteren op het gebied van veiligheid en comfort van de reiziger. Waar mogelijk zijn de stations met een ruimtelijke, kolomvrije constructie overspannen. De oorspronkelijke zware houten overkapping op massieve kolommen is vervangen door ranke stalen constructies met veel glas in het dak. De perrons krijgen daardoor veel daglicht en zijn overzichtelijk en open. ME TROSTAT I ON GANZENHOEF AMSTERDAM 76
Gl azen l i f t Op station Ganzenhoef is de bestaande lift vervangen door een schuin geplaatste glazen lift. De oude lift stond tussen de trappen en belemmerde het zicht tussen hal en perron. De nieuwe lift volgt de helling van de roltrappen om te voorkomen dat boven- en onderaan de lift onoverzichtelijke wachtruimten ontstaan. Ranke staal const ruct ie Het bestaande betonnen stationsgebouw is gesloopt. De betonkolommen en de liggers met daarop de sporen zijn gehandhaafd. Tussen deze bestaande constructie is het nieuwe station gerealiseerd. Op perronniveau is een kolomvrije stalen overkapping gemaakt met glas en gaas. Deze staalconstructie is ‘blind’ bevestigd aan de bestaande betonconstructie onder de sporen. Hierdoor ontstaat een geheel van nieuw en oud dat perfect op elkaar aansluit. Awards • Nominatie Publieksprijs Zuidoost Architectuurprijs 2010 77 Zonneveld ingenieurs
Project Walterboscomplex Locatie Apeldoorn Opdrachtgever Rijksgebouwendienst Arnhem Architect(en) Neutelings Riedijk Architects, Rotterdam; DP6 Architectuurstudio, Delft Hoogte 70 m¹ Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 110.000 m² Bouwperiode 2004 - 2007 78
WALTERBOSCOMPLEX APELDOORN 79 Zonneveld ingenieurs
WALTERBOSCOMPLEX APELDOORN 80
Eén van de grootste vestigingen van de Nederlandse Belastingdienst is het Walterboscomplex in Apeldoorn. Op deze locatie werden in de jaren zestig vijf kantoorgebouwen gebouwd. In de jaren negentig gaf de Rijksgebouwendienst opdracht voor zeer ingrijpende renovatie en nieuwbouw. Naast twee nieuwe torens met een hoogte van 60 meter werd ook opdracht gegeven voor een ondergronds plintgebouw om alle bestaande gebouwen met elkaar te verbinden. Het dak van het plintgebouw is een groot waterreservoir. Het Walterboscomplex is een gebouwencomplex vol materiaaltechnische, constructieve en architectonische innovaties. Een belangrijk architectonisch en innovatief onderdeel in het Walterboscomplex is de toepassing van ’constructief ’ schoonbeton in het plintgebouw. Dit geldt onder meer voor de vloeren, die ook het plafond vormen waarin halve bollen zijn uitgespaard. Deze vloeren zijn door Zonneveld ingenieurs ontworpen en uitgewerkt in prefab. Awards • Nominatie Nationale Staalprijs Pl intgebouw Het plintgebouw ligt voor een groot deel verscholen onder het maaiveld en heeft een opvallend constructief ontwerp. De opvallende ‘lichthappers’ die boven maaiveld uitsteken en de toepassing van schoonbeton voor de draagstructuur maken van dit gebouw een unieke verschijning. 81 Zonneveld ingenieurs
WALTERBOSCOMPLEX APELDOORN wit beton. Als middenstrook in het gebouw zijn gebouwenvolumes van twee rechte en twee schuine wanden in zwart beton opgenomen (cones). Deze dragende betonwanden zijn voorzien van een ‘wyberpatroon’. De gevelelementen en de binnenwanden dragen de vloerconstructie die als bodem van de vijver fungeert. De cones ontlenen hun draagkracht en stabiliteit aan de twee verticale en twee schuine wanden. Wyberpat roon Het plintgebouw is 4,5 meter hoog gemaakt om zo alle algemene voorzieningen te huisvesten. Qua opzet en draagstructuur is rekening gehouden met de benodigde installatietechniek voor die voorzieningen. Een deel van de buitenwand (een grondkerende wand op de reliëfrijke bouwlocatie) is gestort op een in het werk gestorte betonvloer (ca. 0,25 meter). Het overige deel van de buitenwanden is uitgevoerd in dragende prefab elementen in 82
Kantoor torens Naast de bestaande kantoorgebouwen werden ook twee kantoortorens toegevoegd aan het ontwerp. Het zijn niervormige torens met een in beton uitgevoerde kern. Deze ovalen kern bevindt zich aan de noordkant van het gebouw zodat een vrij indeelbare plattegrond ontstond. De stabiliteit van het gebouw wordt gehaald uit deze kern. De kern staat excentrisch in het vloerveld. In combinatie met windbelasting ontstaat lichte trek aan één kant. Deze trekkracht is zeer gering zodat het eigen gewicht van de funderingsplaat voldoende is om dit te compenseren. De contouren van de torens zijn strak, de installaties zijn ‘weggewerkt’ op een verdieping op tweederde van de toren. De kantoortorens zijn voorzien van zwevende ringen voor de zonwering. Deze ringen met lamellen hangen met roestvast stalen trekstangen (20 en 22 mm) aan de dakrand. Aan de onderzijde van de toren is een betonnen ring geplaatst waardoor het geheel op spanning wordt gehouden. Door middel van koppelstaven naar de vloerranden wordt de zonwering ten opzichte van de gevel op zijn plek gehouden. 83 Zonneveld ingenieurs
Project B-Tower Locatie Rotterdam Opdrachtgever MAB Bouwfonds, Rotterdam Architect(en) Wiel Arets Architects, Maastricht Hoogte 70 m¹ Aantal verdiepingen 21 Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 15.000 m² Bouwperiode 2010 - 2013 84
B-TOWER ROTTERDAM 85 Zonneveld ingenieurs
De B-Tower is gelegen in het centrum van Rotterdam, naast de Bijenkorf en het Beursplein. In deze toren zijn winkels, een parkeergarage en appartementen gerealiseerd. Zowel het dak van de langgerekte winkelruimte als het dak van de toren zijn met groene vegetatie bedekt. B-TOWER ROT TERDAM 86
Funder ing in bestaande kelder De B-Tower is gerealiseerd op de plek waar zich vroeger een deel van de Bijenkorf bevond. Dit deel is gesloopt, waarbij de bestaande kelderbak is behouden. Deze kelder is tijdens de bouw gebruikt als bouwput voor de nieuwe toren. In de bestaande keldervloer zijn grote gaten geboord, waar de nieuwe funderingspalen doorheen lopen. Tussen de bestaande keldervloer en de nieuwe funderingsvloer is voldoende ruimte gehouden zodat de bestaande kelder en de naastgelegen Bijenkorf geen nadelige invloeden zouden ondervinden van de optredende zettingen als gevolg van de nieuwbouw. Doordat de B-Tower een slanke toren is met een heel beperkt funderingsoppervlak is er sprake van forse zettingen. Met name de verschilzetting tussen de kern van de toren en de gevels is fors. Balkons In het ontwerp zijn grote balkons voor de appartementen voorzien. Deze balkons hangen aan uitkragende betonvloeren en zijn daarom in staal uitgevoerd. De keuze voor staal is daarnaast gebaseerd op de wens om eenheid in de gevel en de balkons te realiseren. Tijdens de bouw zijn in de vloerranden ankers geplaatst waaraan tijdens de afbouwfase de balkons zijn bevestigd. De balkons zijn volledig prefab uitgevoerd en als geheel naar boven gehesen en gemonteerd. Daarna zijn ze in het werk horizontaal en verticaal uitgelijnd. 87 Zonneveld ingenieurs
Project Delta Expo Locatie Eiland Neeltje Jans Opdrachtgever Stichting Delta Expo Architect(en) Kas Oosterhuis architekten, Rotterdam en NOX architecten, Rotterdam Totaal bruto vloeroppervlak (BVO) 500 m² Bouwperiode 1995 - 1996 88
DELTA EXPO NEELTJE JANS 89 Zonneveld ingenieurs
Op het voormalige werkeiland Neeltje Jans, gebruikt bij de aanleg van de Oosterscheldekering, is het paviljoen van de Stichting Delta Expo gebouwd. Hierin is een expositie van water in alle verschijningsvormen te zien. Het is gesplitst in twee aansluitende delen: een zoutwaterpaviljoen en een zoetwaterpaviljoen. Beide bouwdelen zijn ontworpen door verschillende architecten. DELTA EXPO NEELTJ E J ANS 90
Het gebouw kenmerkt zich door een ogenschijnlijk willekeurig verlopende vorm. Voor de constructeur was de keuze van de bouwmaterialen een grotere opgave dan het bepalen van het krachtenspel . De gekromde vorm maakte een eenduidige keuze niet voor de hand liggend, de kosten gaven hier de doorslag. Tradi t ionele funder ing Het ontwerp zoals door de architect werd aangeleverd was een digitaal 3D-model . Op basis van dat model is een draagstructuur ontworpen. Beide paviljoens zijn traditioneel gefundeerd op palen en een betonnen fundering. Door het aanlegniveau juist iets hoger te kiezen waren er geen maatregelen tegen ‘opdrijven’ nodig. Zoutwaterpavi l joen Het zoutwaterpaviljoen lijkt op een gestrande walvis die bij hoogwater wordt omspoeld. Het definitieve ontwerp bestaat uit een betonnen plaat waarop een stalen geraamte is geplaatst. De gevel is ingevuld met een houten binnenblad, geprofileerde stalen platen en dakbedekking als buitenzijde. Omdat het gebouw deels onder water kan komen te staan, zijn tot boven deze waterstand betonwanden aangebracht. Zoetwaterpavi l joen Het ontwerp van het zoetwaterpaviljoen was niet alleen in vorm maar ook in materiaalsoort anders dan het zoutwaterpaviljoen. Om dit te realiseren is ook hier gekozen voor een geraamte van staal en hout waarop een bijzondere gevel geplaatst kon worden. Uiteindelijk is voor dit paviljoen gekozen voor een huid van bitumineus materiaal met een dunne roestvrijstalen plaat. Dit materiaal wordt in de petrochemische industrie gebruikt om installaties te bekleden en kan vervormingen in het eigen vlak gemakkelijk volgen. De plaat heeft een wafelpatroon zodat een teveel aan oppervlak is ingebouwd. Daar waar nodig kan men het wat opstuiken of juist rekken. 91 Zonneveld ingenieurs
www.zonneveld.comRkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=